گیتار

گیتار 

مقدمه:
در ابتدا لازم است متذکر شوم که این نوشتار ترجمه نبوده و حاصل سالها تجربه ،تحقیق و تفحص و تفکراتم در حیطه موسیقی می باشد; و همواره امید دارم که بتوانم بیشتر به آن بیفزایم و در اختیار دوستان هم مسیرم در این راه قرار بدهم.

امیدوارم که علاقمندان به گیتار و دیگر سازها ی دارای سابقه تاریخی غنی از این یادگاری کوچکم مستفیض شده و لذت ببرند.

تنظیم و تصحیح گرامری و املائی این متن را
نیز مدیون سولماز عزیز هستم.

گیتار

(موسیقی برای گیتار باروک اسپانیولی۱۵۰۰-۱۷۰۰م)

هرگاه به گذشته خود مینگرم به این مهم می رسم که تاریخچه مبهم پیدایش و متولد شدن ساز گیتار همیشه برایم مطرح بوده است و علت آن بر می گردد به توضیحات نا مربوط و ضد و نقیضی که با آنها مواجه شده بودم و به اشتباه این تصور در من پدید آمده بود که سبب ساز پیدایش گیتار از عود و ویهوئلا و سایر سازه های وابسته آن می باشد .به هر روی همین امر سبب گشت که به دنبال جوابی برای سوالاتم رفته و شروع به تحقیق در این زمینه نمایم که در ادامه گوشه ای از نتایج آنرا که در این مقاله. می گنجد با یکدیگر مرور می کنیم. 

-تاریخچه تکامل و موسیقی نوشته شده برای گیتار چهار و پنج سیمی

قبل از هرچیز شایان ذکر است که در نقوش باستانی و سنگ نوشته های به جای مانده از گذشتگان خصوصاً دوره ایران باستان ،یونان و فراعنه مصر نقوشی از این ساز یافت شده است که نشان دهنده قدمت آن می باشد و واژه گیتار در این دوران به فرمها و شکلهای مختلف بکار برده می شده است; اما در لفظ عامیانه اروپایی لغت ”گیتار” یا ”گیتاررا” همیشه اشاره به یک ساز دسته دار با جعبه رسُنانس که با دست یا مضراب نواخته می شده است، دارد. 

اگر بخواهیم لغت گیتار را تفکیک کرده و معنی نماییم می توان گفت که پسوند ”گی” در فارسی قدیم معنی ”سه” و ”تار” در فارسی امروزی معنی ”زه” یا ”سیم” را دارد و منظور از گیتار یعنی سازی که ”سه -تار” دارد. همچنین در زبان اسپانیائی نیز بدان ”گیتاررا- guitarra “گفته می شود که با اضافه کردن ”a” در آخر به فرم لاتین تبدیل شده است. 

در حقیقت نام گیتار اسپانیائی با گیتار باروک متولد می شود و در قرن هفدهم میلادی به ساز گیتار که به ساز امروزی ما شباهت کمی داشت، گیتار اسپانیائی گفته می شده است. 

نوازنده و آهنگساز اسپانیائی ”گاسپر سانز” که به عنوان یکی از نوابغ دنیای موسیقی مخصوصاً در عرصه گیتار شناخته شده است; در مقدمه کتاب خود به نام ”دستور العمل موسیقی برای گیتار اسپانیائی ” چنین آورده است:

"ایتالیایی ها، فرانسوی ها و بقیه ملتها به گیتار اسپانیائی می گویند و دلیلش این است که در قدیم این ساز فقط چهار سیم داشت و در مادرید استاد ”اسپینل” سیم پنجم را بدان اضافه نمود و به دلیل اینکه تکامل این ساز از اسپانیا بود، ایتالیایی ها و فرانسوی ها و بقیه ملتها به تقلید از ما سیم پنجم را به گیتار اضافه کردند و به این خاطر گیتار اسپانیائی نام گرفت. "

این حرف ارزشمند و با ثبات نابغه دنیای موسیقی توسط شاعر و تراژدی نویس معروف اسپانیائی ”لوپه دبگا” نیز تایید گردیده است. البته لازم به ذکر است که ”خوان برمودو” بیش از صد سال قبل از اینکه ”سانز” و ”اسپینل” متولد شوند از گیتار چهار و پنج سیمی در کتاب ”بیانیه سازه های موسیقی(۱۵۵۵م)” سخن به میان آورده بود.

به هر روی; گیتار قرن شانزدهم بسیار شبیه ویهوئلا بوده است; سازی مشتمل بر چهار سیم و به شکل عدد “8” و در اندازه های متفاوت که سیم اول تک و بقیه سیم ها جفت بوده اند. سیم چهارم به دو شکل کوک می شده است ”هم نوا یا اونیسون” و مثل بقیه سیم ها و یا بصورت اکتاو. کوک این ساز که همانا با قراردادن یک باره در پرده پنجم یک گیتار می توان به آن پی برد سبب ساز و منشا پیدایش گیتار امروزی ما از کوک گیتار رنسانس گردیده است.

”آلونسو موداررا” در ”سه کتاب موسیقی با سیفرا برای ویهوئلا (سویل ۱۵۴۶)” از دو نوع کوک برای گیتار چهار سیمی نام برده است: کوک قدیمی و کوک جدید. تفاوت این دو کوک در فاصله بین سیم سوم و چهارم است. کوک با فاصله چهارم کوک جدید و با فاصله پنجم کوک قدیم.

اولین قطعات ساخته شده برای این ساز را در اسپانیا می توان در کتابهای دو ویهولیست اسپانیائی ”میگل فونژانا” و ”آلونسو مودررا” یافت. 

با توجه به اینکه گیتار چهار سیمی رنسانس در اسپانیا متولد شده و اولین قطعات نیز در اسپانیا برای آن نوشته شده ،اما مورد استقبال چندانی واقع نشده و تعداد قطعاتی که برای آن در اسپانیا نوشته شده است درست نقطه مقابل کتاب هایی است که در فرانسه چاپ شده بود و متاسفانه آمار آنها بسیارکم می باشد. 

این گیتار به دلیل وجود روابط خانوادگی میان دو حکومت اسپانیا و فرانسه و از طریق دربار اسپانیا به فرانسه راه یافت و در جامعه فرانسوی محبوبیتی خاص بدست آورد و در مدتی کمتر از چهل سال ۹ کتاب برای آن نوشته شد، که از زیباترین قطعات موسیقی نوشته شده دوران رنسانس هستند. شایان ذکر است آنگونه که قطعات عود و ویهوئلا در زمان ما معروف هستند، قطعات گیتار رنسانس شهرت چندانی نداشته و کمتر مورد اقبال واقع گردیدند. 

استفاده از کوک سیم های اکتاو در سازهای زهی -زخمه ای قدیمی چیزی عادی بوده است. اوکتاو کردن سیم چهارم گیتار رنسانس به سیم پنجم گیتار پنج سیمی هم سرایت کرده و این نوع کوک در اولین کتاب برای گیتار پنج سیمی به نام ”گیتار اسپانیولی و باندولا در دو فرم گیتار کاستیانا و کاتالان پنج سیمی” به کار برده شده است. 

گیتار رنسانس در قرن شانزدهم در اسپانیا سازی مردمی و محلی بوده و به همین خاطر در زمره سازهای کلاسیک و صاحب مقام آن دوره مورد بحث قرار نگرفته است; و این موضوع را ”خوان برمودو” در کتابی به نام ”بیانیه سازه های موسیقی(۱۵۵۵م)” توضیح می دهد. او گیتار چهار سیمی را سازی کوچک (menor) یا به نوعی حقیر یاد می کند که سازی محدود و کوچک است. البته این گفته جای بحث در بین محققان ایجاد کرده است، و نظریات فراوانی در این مورد نوشته شده است. 

به زعم من، ویهولیست های اسپانیائی قرن شانزدهم زیاد علاقه ای به نوشتن برای گیتار رنسانس از خود نشان نداده اند. اگر چه چند قطعه نوشته شده از جانب ”موداررا” و ”فون ژانا” ارزش های موسیقی بالایی دارند اما باید در نظر داشته باشیم که در آن دوره ،موسیقی اشرافی و دنیای سنتی مذهبی برای سازهای خیابانی ارزشی متصور نبوده اند و به احتمال زیاد اشاره ”خوان برمودو” نیز به همین موضوع بوده است. 

به هر روی مشخص است که متأسفانه گیتار رنسانس از محبوبیتی که ویهوئلا در اسپانیا داشته است بهره ای نبرده است. و نکته مهم دیگر اینکه با تاسف هیچ نمونه ای از گیتار رنسانس تا امروز به دست ما نرسیده است که خود می توانست به تنهایی عامل مهمی برای دسترسی به اطلاعات و آگاهی های بیشتری در خصوص این ساز گردد. 

به هر روی مشخص است که متأسفانه گیتار رنسانس از محبوبیتی که ویهوئلا در اسپانیا داشته است بهره ای نبرده و بی نصیب مانده و بدین ترتیب ما را از مطالعه و بررسی بیشتر و به طبع آن رسیدن به اطلاعاتی جدید بی بهره گزارده است. اما خوشبختانه می توان در دو نقاشی از کتابهای ”گیوم د مورلای” و ”سیمون گورلی” چاپ سالهای ۱۵۵۱ و ۱۵۵۳ اندکی تقریبی به شکل و شمایل این ساز پی برد. 

تغییرات تفکری-فلسفی و ساختاری در اواخر قرن شانزدهم میلادی و سایر وقایعی که از دید ما دور مانده است، باعث می شوند که سیم پنجم گیتار نیز هم نوا (اونیسون) شود و به جای صدای بم ،صدایش در اکتاو بالا کوک شود و به دلیل این نوع کوک ،نام گیتار اسپانیائی به گیتار باروک بدل گردید; همچنین انواع کوک ها نیز بدینگونه بوده اند:

-کوک اسپانیائی
ee,bb,gg,DD,AA
ee,bb,gg,dD,aA

-کوک فرانسوی و ایتالیایی
ee,bb,gg,dD,aA
ee,bb,gg,dd

-کوک سانز و سانتیاگو د مورسیا
ee,bb,gg,dD,aa

این نوع کوک (سانز و مورسیا) نکات خاص مربوط به خود را داراست و بطور کلی کار تنظیم قطعات برای گیتار کلاسیک را بسیار دشوار می کند. اما از نگاه عملی و اجرایی این نوع کوک در ”راسگادو” کاملاً مختص به خود است، بدان گونه که صدای گیتار فاقد صدای بم و در کل یک صدای ریز و ظریفو منحصر به فرد می باشد. 

در تکنیک ”کامپانلا” به دلیل داشتن اونیسون ها بسیار زیبا اجرا شده و در نوشتار گیتار باروک بیشمار به کار برده شده است. اجرای این کامپانلاها روی گیتار کلاسیک کاری بسیار دشوار بوده و چه بسا در بیشتر موارد غیر ممکن می باشد. 

خالی از لطف نیست که متذکر شوم گیتار اسپانیائی پنج سیمی یکی از رایج ترین سازها برای همراهی در ارکسترهای باروک بوده و قطعات فراوانی از این ساز به دستمان رسیده است. 

گیتار پنج سیمی در نیمه اول قرن هجدهم مانند دیگر ویهوئلا های قدیمی اسپانیائی، به یک ساز شش سیمی با سیمهای جفت تبدیل شده بود البته بجز سیم اول که همیشه فرد می بود; علت ان نیز دشوار بودن ساخت سیم زهی نازک بوده است، سیمی ظریف با صدایی شفاف که با همنام خود خوب کوک شود. 

اگر بخواهم توضیح مختصری در خصوص چرایی اکتاو بودن سیم های پنجم و ششم در عود رنسانس و ویهوئلا برایتان بدهم می توان اینگونه بیان نمود که سیم های زهی قرن شانزدهم که از روده گوسفند درست میشده است و قاعدتاً دست ساز بوده اند، پس از سپری شدن زمان تقریباً طولانی سازندگان سیم های زهی بدین حقیقت رسیدند که جنس روده گوسفند نر و ماده بدلیل متفاوت بودن سیستم گوارششان با یکدیگر تفاوت دارند و پس از گذشت حدود صد سال تجربه، زمان آن رسید که سیم های زهی به تکامل برسند. 

سیم های بم بیش از حد قطور بوده و بهم اصابت میکردند و باعث اشکالاتی می گشتند، همین موارد زمینه ساز ورود سیم نایلون به این عرصه گردید. سیم نایلون که یادگار سالهای بعد از جنگ جهانی دوم بود توانست بسیاری از مشکلات را برای گیتاریستها و نوازندگان سازهای زهی-زخمه ای رفع نماید. 

بدین ترتیب گیتار شش سیمی با داشتن سیمهای بم به آفرینش قطعات باس در دوران باروک کمک کرد، دورانی که باس موسیقی، ارزش درخور توجهی در فونسیون موسیقیایی قطعات باروک دارد. 

نکته جالب و قابل ذکر دیگر ،قطعاتی است که ”لویجی بوکرینی” برای گیتار و سازهای مجلسی نوشته است. این قطعه ها در اصل برای اجرا و با یک گیتار شش سیمی باروک است ،گیتاری با سیم هایی جفت. سازی که ”فرناندو سور” در جوانی با آن آشنا شده بود و سالهای اولیه تدریس گیتار را با آن سر کرده بود. 

شاید برایتان جالب باشد که بدانید نسخه ای از گیتار به دستمان رسیده است که به شکل ”تیوربا” بوده است، سازی با هشت سیم سر دسته و سیم های دست باز برای نواختن باس بطور دیاتونیک، تیوربایی با کوک گیتار باروک. 

همانگونه که سیم های جفت ”آرچی عود” را برای کم کردن وزن فشار صفحه هارمونیک ساز تکی میکنند، می توان همین امر را نیز برای گیتار لحاظ کرده و آن را به یک ساز با سیم های تکی بدل نمود که در هنگام تک نوازی، سریع نوازی و ورتوزیسم بسیار حائز اهمیت می باشد. 

اشاره ای مختصر در خصوص کوک سازهای زهی-زخمه ای دوران رنسانس و باروک

در یک نگاه ساده به سازهای این دوران می توان آنها را به دو گروه عمده تقسیم نمود

سازهایی با کوک عود و سازهایی با کوک گیتار

کوک عود: 
فاصله چهارم بین سیم اول و دوم
فاصله چهارم بین سیم سوم و دوم
فاصله سوم بین سیم چهارم و سوم

کوک گیتار:
فاصله چهارم بین سیم اول و دوم
فاصله سوم بین سیم سوم و دوم
فاصله چهارم بین سیم چهارم و سوم

این فرم کوک کردن بطور کلی نقطه ثقل و جدایی خانواده عودها از گیتار میباشد

عود رنسانس و ویهوئلا به یک شکل کوک می شوند و هرگاه که از عود رنسانس یا ویهوئلا سل سخن به میان می آید، مد نظرمان سیم اول سل، دوم ر، سوم لا، چهارم فا، پنجم دو، و ششم سل میباشد; و البته لازم به ذکر است که سازهایی با اندازه هایی متفاوت وجود داشته اند که کوک های مختلفی داشته اند و رایج ترین آنها نیز سل و لا بوده اند. 

در این نوشتار صحبتی از عود باروک به میان نمی آوریم که همانا بدلیل کوک خاص آن می باشد. عود باروک از عود رنسانس ده سیمی زاده شده بود و به میزان چشمگیری کوک آن به شخصیت ساز مربوط بوده و برای راحت نواختن قطعات سلو طراحی شده بود. 

تنظیم موسیقی تاریخی برای گیتار کلاسیک عصر جدید

در تمام سازهای زهی-زخمه ای تاریخی، تنظیم موسیقی از تیوربا و گیتار باروک برای گیتار کلاسیک مشکلات فراوانی رقم خورد که دلیل اصلی آن کوک استثنایی این دو ساز می باشد. در بیشتر تنظیماتی که از موسیقی گیتار باروک برای گیتار کلاسیک عصر جدید استفاده شده است، تغییرات بنیادی در ساختار اصلی موسیقی نوشته شده انجام گرفته است و بعضی تنظیمات تا جایی ادامه داده شده اند که حتی مقامی برای نسخه اصلی آن باقی نگذارده اند

البته، لازم به ذکر است که گیتارهای کلاسیک امروزی هیچ ارتباطی به گیتارهای ساخته شده مربوط به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نداشته و بر اساس قابلیتهای تازه ای طراحی گردیده اند که مختص به قرن حاضر می باشند و از دیدگاه من نام گیتار کلاسیک نام شایسته ای برای این ساز مدرن نبوده و بسیار پسندیده تر است که آنرا ”گیتار کلاسیک عصر جدید” نام نهاد

یک انتقاد

نتهای نوشته شده برای گیتار باروک بسیار مسیر طولانی و پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته تا که اکنون به دست ما برسد، اما متاسفانه لطافت صدای سازهای قدیمی و همچنین سادگی و ظرافتشان با معیارها و الگوهای کنونی ما هماهنگ نبوده و ترجیح اکثریت گوش سپردن به تنظیمی با سازی مدرن می باشد تا اجرایی با یک ساز قدیمی، که البته تجزیه و تحلیل و بررسی این مقوله نیز برمی گردد به شناخت روانشناسانه موسیقیایی گوش که در اینجا مجال سخن راندن از آن بدست نمی آید; و تربیت ساختار شنوایی ما و اثرگذاری آن در مغزمان یادگاری وراثتی از موسیقی رمانتیک است که سازهای کلاسیک امروزی این نکته را توجیه می کنند; و در حقیقت این حقیقت تلخ تقریباً در تمام موارد صادق است که سخن تازه همواره به سختی به گوش جان می رسد. پذیرفتن گیتار کلاسیک بصورت یک ساز کامل و مستقل در کنار تنظیمات بیشماری که از تاریخ و از دل آثار موسیقی برایش به ارمغان رسیده، علاوه بر روح و هیجان دوره رمانتیک، که بصورت عادت و سنّت با وجودمان عجین گردیده و خود آغازگر بحرانی در این مکتب گردیده که خود حدیث مفصلی است که در این مجال نمی گنجد. 

ممکن است حتی تفکر رفتن به کنسرت عود رنسانس، ویلن باروک و یا فلوت باروک برایمان کمی نامأنوس و شبهه برانگیز باشد، که همانا بزرگترین دلیل آن تفکرات کلیشه ای و فالب بندی شده ای است که ما را همواره از درک لذت تجربه صدا و رنگهای جدید و کشف دنیایی نو و البته آنتیک محروم ساخته است. 

توجه و علاقه به موسیقی باروک و گیتار داستان تازه ای نبوده و پیش از آنکه ”خواکین رودریگو” قطعه ”فانتزی برای یک جنتلمن” را که الهام گرفته و تنظیمی رمانتیک از چند اثر ”گاسپر سانز” از گیتار باروک که مربوط به قرن هفدهم بود را بنویسد،”امیلیو ارریتا” همانند ”رودریگو” با تصاحب موسیقی ”سانز” یک ”کپریچو برای ارکستر ” در ۱۴ ماه می سال ۱۸۸۱ به تحریر درآورد. 

باری; واضح و مبرهن است که طبع موسیقیایی جوامع در همچون فلسفه و دیدگاه های مدرن موسیقی به مرور در گذر زمان تغییر یافته و پافشاری بر تنظیمات موسیقی تاریخی، بدون آنکه از ارزش آن بکاهیم باعث گردیده است که سازهای تاریخی هرگز در صحنه ظاهر نشده و فرصت تجربه شنیدن این سازها برایمان فراهم نگردد. 

در نهایت با خود میاندیشم که آیا زمان آن نرسیده است که در تفکرات موسیقیایی خود تعمقی کرده و طرحی نو دراندازیم

و کماکان این داستان، ادامه دارد.....

 

مسعود رضیئی

مرداد ۱۳۹۵

مادرید، اسپانیا

 

-Gaspar Sanz, 1640-1710-

Instrucciones de música para guitarra española.

Zaragoza، 1674

 

-Vicente Gómez Martínez Espinel, 1550-1624

 

-Lope Félix de Vega,1562-1635-

 

-Fray Juan Bermudo, 1510-1565-

Declaración de instrumentos musicales. 1555

 

-Miguel de Fuenllana, 1500-1579

Libro de música para vihuela intitulado Orphenica Lyra. Sevilla, 1554

 

-Alonso Mudarra,1510-1580

Tres libros de música en cifra para vihuela. Sevilla, 1546

 

-Juan Carlos Amat, 1572-1642-

Guitarra española y Vandola en dos maneras de Guitarra,  castellana y cathalana de cinco órdenes.

Cataluña, 1596

 

-Santiago de Murcia, 1673 -1739

 

-Joaquín Rodrigo, 1901-1999

Fantasía para un gentilhombre, 1954

 

-Juan Pascual Emilio Antonio Arrieta Corera, 1821-1894

Capricho para orquesta con música del siglo XVII sacada de las obras de Gaspar Sanz.

Métodos para el laúd renacentista:

·  BOQUET, Pascale. Approche du luth renaissance, París, Société Française de Luth, 1986.

·  DAMIANI, Andrea. Metodo per liuto rinascimentale / Method for Renaissance Lute, Bolonia, Ut Orpheus, 1998.

·  LUNDGREN, Stefan. The Lute Calendar. The Renaissance Lute made easier. München 2005.

·  POULTON, Diana. A Tutor for the Renaissance Lute, Londres, Schott, 1991.

 

 Manuscritos y publicaciones para laúd renacentista:

·  ANÓNIMOS. Tablature for two lutes. Libro 1. Nigel North.

·  ATTAINGNANT, Pierre. Très brève et familière introduction… París 1529. Ed. Minkoff. Génova 1988.

·  BALLARD, Robert. Premier livre de tablature de luth. 1611.

·  BESARD, Jean-Baptiste. Thesaurus harmonicus. 1603.

·  BESARD, Jean-Baptiste. Novus partus, sive concertationes musicea, duodena trium ac totidem binarum testudinum... Isagoge in artem testudinariam... Augsbourg, D. Frank 1617.

·  BIANCHINI, Domenico. Intabolatura de lauto… Venecia 1546.

·  CAPIROLA, Vincenzo. Compositione di Messer Vincenzo Capirola.

·  CUTTING, Francis. Selected Works for Lute. Ed. M. Long. Londres 1968.

·  DA CREMA, Giovani Maria. Intabolatura de lauto di ricercari, canzon francese, motteti, madrigali, padoane é saltarelli... novamente ristampata & del medesmo autore corretta. Libro primo. 1546.

·  DA MILANO, Francesco. Intabolatura da Leuto (1544). –BMB, IV, 89-.

·  DA MILANO, Francesco. Intavolatura de viola o vero lauto cioe Recercate, Canzone Francese, Mottete... Libro primo (-secondo) de la Fortuna. Nápoles, Sultzbach 1536.

·  DA MILANO, Francesco. Intavolatura di liuto di Reccercari, Madrigali, & Canzoni Francese. Novamente ristampata & Corretta. Libro Terzo. Venecia, Gardano 1562.

·  DALZA, Joan Ambrosio. Intabulatura de Lauto. Teil I. Petrucci, 1508. Intabulatura de Lauto. Teil II. Petrucci 1508. Intabulatura de Lauto. Teil III. Petrucci 1508. Intabulatura de lauto. Libro quarto. Padoane diverse. Calate a la spagnola. Calate a la taliana. Tastar de corde conli doi recercar drietro. Frattole. Venecia 1508.

·  DOWLAND, John. The collected Lute Music of John Dowland. Lute tablature and keyboard notation. Londres 1995.

·  MORLAYE, Guillaume. Troisiesme livre de tabulature de leut, contenant plusieurs Chansons, Fantasies, Motetz, Pavanes, & Gaillardes. Composées par maistre Guillaume Morlaye, ioueur de Leut, & autres bons Autheurs. París 1558.

·  MORLAYE, Guillaume. Oeuvres pour le luth. Manuscrits d´Uppsala.

·  NEGRI, Cesare. Le gratie d’amore. Milán, 1602/R, 2/1604 como Nuove inventioni di balli. Ed. y trans. de la 1ª edición en Kendall 1985.

·  PACOLONI, Giovanni. Tribus testudinibus ludenda Carmina. Louvain, Phalèse 1564.

·  PALADIN, Jean Paul. Tablature de Lutz en diverses sortes. Comme Chansons, Pavanes, Fantaisies, Gaillardes, et La Bataille… Lyon 1549.

·  PALADIN, Jean Paul. Premier livre de tablature de luth… Lyon 1560.

·  ms. SIENA. Tablature de luth italienne. ca.1560-1570.

·  PIFARO, Marc’Antonio. Intabolatura de lauto... de ogni sorte de balli novamente stampati et posti in luce. Libro primo. Venecia, A. Gardano 1546.

·  RADINO, Giovanni Maria. Il primo libro de intavolatura di balli per sonar di liuto. Venecia 1592.

·  ROTTA, Antonio. Intabolatura de lauto... di Ricercari, Motetti, Balli, Madrigali, Canzon francese. Venecia 1546.

·  SPINACINO, Francesco. Intabolatura de lauto libro Iº (II).

·  TERZI, Giovanni Antonio. Intavolatura di liutto… Libro primo… Venecia 1593. Il secondo libro de intavolatura di liuto… Venecia 1599.

·  VARIOS (F. Cutting, E. Lawrey, R. Allison, J. Johnson, T. Robinson, A. Ferrabosco). Tablature for two lutes. Libro 2. Nigel North.

·  VARIOS (Anónimos, J. Johnson, T. Robinson, J. Daniel, J. Dowland, F. Pilkington). Tablature for two lutes. Libro 3. Robert Spencer.

·  VARIOS (Dowland, Bacheler, Collard, Holborne, Byrd, J. Johnson y R. Johnson). The Welde Lute Book. ca.1600.

 

 Manuscritos de vihuelistas españoles:

·  DAZA, Esteban. Libro de música en cifras para vihuela intitulado: El Parnasso. Valladolid 1576.

·  FUENLLANA, Miguel de. Libro de música para vihuela, intitulado Orphénica lyra. Sevilla 1554. Ed. C. Jacobs, Oxford 1978.

·  HENESTROSA, Luis Venegas de. Libro de cifra nueva para tecla, harpa, y vihuela. Alcalá 1557. Ed. en MME, II, 1944, 2/1965.

·  MILÁN, Luis. Libro de música de vihuela de mano… intitulado El maestro. Valencia 1536. Ed. C. Jacobs, University Park, PA, 1971.

·  MILÁN, Luis. Libro intitulado El cortesano. Valencia 1561.

·  MUDARRA, Alonso. Tres libros de música en cifras para vihuela. Sevilla 1546. Ed. en MME, VII, 1949.

·  NARVÁEZ, Luys de. Los seys libros del delphín. Valladolid 1538. Ed. en MME, III, 1945.

·  VALDERRÁBANO, Enriquez de. Libro de música de vihuela, intitulado Silva de sirenas. Valladolid 1547. Ed. en MME, XXII, 1965.

·  PISADOR, Diego. Libro de música de vihuela. Salamanca 1552.

Música a solo en tablatura para tiorba

·  CASTALDI, Bellerofonte. Capricci a due stromenti cioè tiarba e tiorbino. Módena, 1622, r. Florencia, SPES, 2002.

·  KAPSPERGER, Gio. Girolamo. Intavolatura di chitarrone, Libro I, Venecia, 1604 y Libro IV, Roma 1640, r. Florencia, SPES, 1982.

·  KAPSPERGER, Gio. Girolamo. Intavolatura di chitarrone, Libro III, Roma 1626.

·  MELLI, Pietro Paolo, Intavolatura di liuto attiarbato e di tiorba, Libri II-V, Venecia 1614-1620, r. Florencia, SPES, 1979.

·  PICCININI, Alessandro, Intavolatura di liuto et di chitarrane, Libro I, Bolonia 1623, r. Florencia, SPES, 1983.

·  PITTONI, Giovanni, Intavolatura di tiorba, Opera I e II, Bolonia 1669, r. Florencia, SPES, 1980.

 

 Manuscritos que solo en tablatura para tiorba:

·  ca.1610-20, I-MOs, Arch. Ducale, Música, b.4, fasc. B, contiene KAPSPERGER y PICCININI, r. Florencia, SPES 1999.

·  ca.1626, F-Pn Rés Ms. 30, Intavolatura di chitarrone al uso d'Ittalia e altre Pravincie, contiene de FALCONIERI, KAPSPERGER y ANÓNIMOS.

·  ca.1627-1652, I-Rvat, Ms. Barb. Lat. 4145, contiene de KAPSPERGER y ANÓNIMOS.

·  ca.1630, I-Bs, Fondo Malvezzi-Campeggi, ms. IV-86/746a, contiene de PICCININI.

·  ca.1650, I-Moe, G239, cadencias anónimas, r. Bolonia, Ut Orpheus 1995.

·  ca.1660-70, A-ET goess, música de BARTOLOTTI y ANÓNIMOS, r. Tree Editions.

·  ca.1675, US-NYplm 17524, contiene de HUREL, r. Minkoff, Génova 1996.

·  1691?, I-MOs, Arch. Ducale, Música, b.4, fasc. A, contiene de VIVIANI(?), r. Florencia, SPES 1999.

·  ca.1700, F-B 279.152, ms. Vaudry de Saizenay, contiene de ROBERT DE VISÉE, HOTMAN, LE MOYNE y HUREL, r. Minkoff, Génova 1980.

Páginas web

Algunos de los enlaces más interesantes para adquirir material para ICPRB, como pueden ser cuerdas, partituras, discos o artículos, son:

·  Aquila Corde Armoniche: http://www.aquilacorde.com/

·  Acadia Early Music Resources:

http://www.acadiau.ca/~gcallon/www/site-map.htm

·  Ars Antiqva: http://www.ars-antiqva.com/

·  Casa Luthier: http://www.casaluthier.com/

·  Diverdi: http://www.diverdi.com/

·  Goldberg: http://www.goldbergweb.com/

·  Musée pictural de la guitare: http://museedelaguitare.free.fr/

·  Pyramid Strings: http://www.pyramidstrings.com/

·  Sociedad española de la vihuela: http://www.sociedaddelavihuela.com/

·  Youtube: http://www.youtube.com/

·  Werner Icking Music Archive: http://icking-music-archive.org/

Algunos de estos enlaces sirven como portales para el acceso a otras y más específicas fuentes de información o recursos. El profesor completará siempre esta información cuando crea necesario.

 

Bibliografía:

EDICIONES FACSÍMILES:

VV. AA. Méthodes & Traités 19. Courlay (France): Ed. Fuzeau, 2003.

Facsímil de todos los tratados publicados para laúd en Francia entre 1500 y 1800. 2 vols VV. AA.  Basse Continue Vol. 1. Courlay (France): Ed. Fuzeau, 2006.

Todos los textos teóricos, métodos, tratados y artículos sobre el bajo contínuo para cuerda pulsada en Francia entre 1600 y 1800.

BRICEÑO, Luis de. Método muy facilissimo para aprender a tañer la guitarra a Lo Español. París, 1626. Ginebra: Minkoff, 1972

AMAT, Joan Carles. Guitarra española de cinco órdenes , 1596. Monaco: Ed. Chanterelle, 1980.

RIBAYAZ, Lucas Ruiz de. Luz y norte musical . Madrid, 1677. Ginebra: Minkoff, 1976.

 

EDICIONES MODERNAS:

BOQUET, Pascale. Initi ation à la basse continue au luth. Collection Le Secret Des Muses, vol.12. Société Française de Luth. Paris.

DAMIANI, Andrea. Method for Renaissance Lute . Ut Orpheus Edizioni. 1998.

LUNDGREN, Stefan. The baroque lute companion. Lundgren editions. München, 1993.

NORTH, Nigel. Continuo playing on the lute, arch lute and theorbo . Indiana University Press. London, 1987.

POULTON, Diana . Lute Playing Technique . The Lute Society. London, 1981.

SATOH, Toyohiko . Method for the baroque lute . Tree Editions. Lübeck, 1995.

SERDOURA, Miguel. Method for the baroque lute . Ut Orpheus Edizioni.Bologna, 2008.

 

 EDICIONES FACSÍMILES: 

TRATADOS ORTIZ, Diego. Tratado de glossas ... Roma, 1553.

Firenze: Studio per edizione scelte,1984

BERMUDO, Juan. Comiença el libro llamado declaracion de instrumentos musicales. Osuna, 1555. Reimp. ed. Macario Santiago Kastner, Documenta Musicologica, 11. Kassel: Bärenreiter, 1957.

SANTA MARIA, Tomas de. Libro llamado arte de tañer fantasia . Valladolid: Francisco Fernandez de Cordoba, 1565. Reimp. Farnborough: Gregg, s.f.

PRAETORIUS, Michael. Syntag ma Musicum . Wölfenbuttel 1619.

Kassel: Barenreiter Verlag,1958 VV. AA. Méthodes & Traités 18 (guitare). Courlay (France): Ed. Fuzeau, 2003.

Facsímil de todos los tratados publicados para guitarra en Francia entre 1600 y 1800. 2 vols.

GALILEI, Vincenzo. Il Fronimo . Venecia, 1584. Bologna:

Arnaldo Fiori Editore, 1978 DALLACASA, Girolamo . Il vero modo di diminuir con tutte le sorte di stromenti . Venetia, 1584. Bologna: Forni, 1980 ROGNONI, Francesco. Selva di varii passagi. Bologna: Forni, 1983

ROGNONI, Francesco. Passaggi per potersi essercitare nel diminuire. Bologna: Forni,2002

VV.AA. Ricercate e passaggi: improvisation and ornamentation1580-1630. Brighton: London pro Musica editions,1983.

LOULIÉ, Etienne. Elémentes ou principes de la musique . 1696. Courlay (France):

Ed. Fuzeau MONTÉCLAIR, Michel Pinolet de. Principes de musique , 1736. Courlay (France): Ed. Fuzeau ROUSSEAU, Jean- Jaques, Dictionnaire de la musique , 1767. TARTINI, Giuseppe. Traité des agreements de la musique , 1771. Courlay (France): Ed. Fuzeau

ESTUDIOS, LIBROS TEÓRICOS Y DE CONSULTA:

TURNBULL, Harvey: The Guitar from the Renaissance to the Present Day (London: B. T. Batsford Ltd., 1974. Reimp. 1976. 2ª reimp. 1978)

CORONA-ALCALDE, Antonio. “The Players and Performance Practice of the Vihuela and its related Instruments, the Lute and the Guitar, from c. 1450 to c.1650 as revealed by a Study of Literary, Musical, Theoretical, and Archival Sources”. Tesis, King's College, University of London, 2000.

TONAZZI, Bruno. Liuto, Vihuela, Chitarra e strumenti similari nelle loro intavolature: con cen ni sulle loro letterature . Ancona: Berben, 1974.

MORENO, José Miguel. “La evolución de la guitarra e instrumentos de cuerda a través de los tiempos”. La guitarra en la historia 2 (1991): 25-50.

TYLER, James. The early guitar: a history and handbook. London: Oxford University Press, 1980.

ANNONI, Maria T. “Tuning, Temperament, and Pedagogy for the Vihuela in Juan Bermudo's Declaración de instrumentos musicales (1555)”. Tesis, Ohio State University, 1989.

GRIFFITHS, John. “The Vihuela Fantasia: A Comparative Study of Forms and Styles”. Tesis, Monash University, 1983.

GRIFFITHS, John. Tañer vihuela según Juan Bermudo. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, 2003.

GRIFFITHS, John. “At court and at home with the vihuela de mano” Journal of T he Lute Society of America 22 (1989): 1-27.

 MORPHY, Guillermo. Les Luthistes espagnols du XVIe Siècle . 2 vols. Leipzig: Breitkopf & Härtel, 1902; reimp. Nueva York: Broude Brothers, 1967.

SMITH, Douglas Alton. A History of the Lute from Antiquity to the Renaissance. S.l.: The Lute Society of America, 2002.

TONAZZI, Bruno. Liuto, Vihuela, Chitarra e strumenti similari nelle loro intavolature: con cenni sulle loro letterature . Ancona: Berben, 1974.

WARD, John M. “The ‘Vihuela de mano’ and its Music, 1536-1576”. Tesis. New York University, 1953.